Terwijl de feestdagen normaal gesproken een rustige periode betekenen, werd het noorden van Scandinavië eind december getroffen door een krachtige winterstorm. Storm Johannes raasde afgelopen weekend over Noorwegen, Zweden en Finland, met verwoestende gevolgen voor de regio.
Windsnelheden tot orkaankracht
De storm bereikte op 27 december zijn hoogtepunt toen het Zweedse weerinstituut SMHI voor grote delen van Noord-Zweden code oranje waarschuwingen afgaf. In de bergen van Västerbotten werden windstoten gemeten van maar liefst 41 meter per seconde, wat neerkwam op orkaankracht. Het was de zwaarste storm die Zweden dit jaar trof. Finland kreeg te maken met dezelfde weersituatie, hoewel de storm daar de naam Hannes droeg. Langs de Finse westkust werden windstoten van 20 tot 25 meter per seconde gemeten, met uitschieters tot 35 meter per seconde boven zee.
Drie dodelijke slachtoffers
De storm eiste helaas drie mensenlevens in Zweden. Alle drie de slachtoffers kwamen om door vallende bomen. Bij het skiresort Kungsberget in de regio Gävleborg werd een man van in de vijftig tijdens een wandeling geraakt door een omvallende boom. Ook in Härnösand en Hofors vielen dodelijke slachtoffers. Een werknemer van energiebedrijf Hemab kwam om het leven tijdens werkzaamheden in het veld, en een zestiger overleed eveneens door een vallende boom.
Massale stroomuitval
De gevolgen voor de elektriciteitsvoorziening waren enorm. In Finland zaten op het hoogtepunt meer dan 120.000 huishoudens zonder stroom, voornamelijk in het westen van het land. Zweden telde ruim 40.000 huishoudens zonder elektriciteit, terwijl in de Noorse regio Nordland ongeveer 23.000 huishoudens in het donker kwamen te zitten. Ook maandag, toen de storm al begon af te zwakken, zaten nog steeds tienduizenden mensen zonder stroom. Energiebedrijven waarschuwden dat het in sommige gebieden te gevaarlijk was om reparatieploegen op pad te sturen.
Vervoerschaos
Het reizen werd tijdens de storm nagenoeg onmogelijk. Duizenden bomen vielen om op wegen en spoorlijnen, wat leidde tot massale verstoringen. Het Zweedse transportbureau Trafikverket adviseerde bewoners in meerdere provincies om helemaal niet de weg op te gaan. Treinen werden geannuleerd en veerdiensten stilgelegd vanwege de gevaarlijke omstandigheden.
Op de luchthaven van Kittilä in Noord-Finland ontstond een bijzondere situatie toen hevige windstoten een passagiersvliegtuig van Swiss Air en een kleiner privévliegtuig van de landingsbaan bliezen, regelrecht een sneeuwbank in. Het toestel van Swiss Air was net geland vanuit Genève met ongeveer 150 passagiers aan boord. Gelukkig vielen er geen gewonden, maar de luchthaven moest tijdelijk dicht.
Hoe kon dit gebeuren?
De kracht van Storm Johannes kwam door een specifieke weersituatie. Een diep lagedrukgebied boven Noord-Finland werkte samen met de zogenoemde straalstroom, een band van zeer sterke winden op tien kilometer hoogte. Deze straalstroom lag tijdens de storm ongewoon noordelijk, precies boven Scandinavië. De harde wind in de straalstroom zoog lucht weg op grote hoogte, waardoor het lagedrukgebied aan het aardoppervlak nóg meer lucht aanzoog. Hierdoor daalde de luchtdruk verder en nam de windkracht aan de grond toe. Het was dit samenspel dat Storm Johannes zo extreem krachtig maakte.
Opruimen en herstellen
In de dagen na de storm waren overheden en hulpdiensten druk bezig met het opruimen van de schade. Bosbeheersverenigingen in Finland schatten de totale schade op honderdduizenden euro’s. Gemeenten controleerden kwetsbare bewoners en buren hielpen elkaar waar mogelijk. De Scandinavische landen lieten zien dat ze goed zijn voorbereid op zwaar winterweer, maar zelfs voor deze regio was Storm Johannes uitzonderlijk heftig.